موفقیت در تمامی ابعاد زندگی امری کسب کردنی است که فقط با سعی و تلاش و امکانات به‌دست می‌آید.
موفقیت تحصیلی نیز این چنین است حتی اگر عده‌ای از دانش‌آموزان با صرف هزینه‌های بالا در بهترین مدارس آموزشگاه‌ها و با برخورداری از بهترین معلمین خصوصی هم درس می‌خوانند باید بدانند صعود به قله‌ی موفقیت تحصیلی همانند سوارشدن در آسانسور نیست که خود بدون هیچ تلاشی فقط بایستد و مدرسه و آموزشگاه و معلم او را به بالا ببرند. شرط لازم موفقیت در تحصیل میزان و نحوه فعالیت خود دانش‌آموز است. یکی از روش‌ها و تکنیک‌هایی که بعد از هدف‌گذاری، ما را در کسب موفقیت یاری می‌کند، پیش‌بینی و برنامه‌ریزی است. وقتی برنامه‌ریزی می‌کنیم در مسیر مشخصی قرار می‌گیریم. مثل قطاری که روی ریل حرکت می‌کند، مستقیم به سوی هدف پیش می‌رویم نداشتن برنامه‌ریزی برای رسیدن به هدف باعث می‌شود حتی با وجود تلاش زیاد کمتر به نتیجه مطلوب دست یابیم. دانش‌آموز هدفمند و موفق برای روزها، هفته‌ها، ماه‌ها و حتی سال‌های خود برنامه‌ریزی می‌کند او مراقب است که برنامه‌های تنظیم شده بدون تأخیر و به موقع انجام می‌شود چرا که خوب می‌داند امروز و فردا کردن، تأخیر و انجام ندادن به موقع کارها یعنی عدم موفقیت
صاحب‌نظران مدیریت و برنامه‌ریزی بر این باور هستند که:
اگر 20% از زمان خود را صرف برنامه‌ریزی کنیم، 80% باقی مانده را با اطمینان بیشتری گام برخواهیم داشت.
در داستانی نقل شده است، روزی پیرمردی در جنگل با تبر کُند، مشغول تهیه هیزم بود، رهگذری او را دید و به او پیشنهاد کرد تبر خود را تیز کند، اما پیرمرد همان‌طور که به کار خود ادامه می‌داد، گفت: فرصت ندارم.
تیز کردن تبر تمثیلی از برنامه‌ریزی است. اگر برای مطالعه و استفاده صحیح از وقت برنامه‌ریزی کنیم حرکت ما سریع‌تر و امکان دست‌یابی به موفقیت بیشتر خواهد شد.
تعریف برنامه‌ریزی
برنامه‌ریزی حرکتی هوشمندانه، منطقی و گام به گام برای رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده است. انجام دادن به موقع کارها و بها دادن به وقت و کار نیز نتایج برنامه‌ریزی است.
برخی از فواید برنامه‌ریزی
1-ایجاد آرامش: داشتن برنامه و اطمینان از این‌که می‌توانید همه‌ی درس‌ها را در زمان مطالعه کنید، سبب ایجاد آرامش می‌شود.
2-نظم و تعادل: مطالعه از روی برنامه موجب ایجاد تعادل در مطالعه تمامی درس‌ها می‌شود اگر بدون برنامه‌ریزی و صرفاً به میل خود مطالعه کنید، ممکن است به صورت ناخودآگاه بعضی از دروس را که به آن‌ها علاقه بیشتری دارید چندین‌بار مطالعه کنید ولی در عوض بعضی از دروس را بسیار کم و یا فراموش کنید.
3-ایجاد بازتاب شرطی: مطالعه‌ی یک درس در ساعت‌های معین از روز سبب شرطی شدن ذهن نسبت به آن موضوع شده و یادگیری را آسان‌تر و پایدارتر می‌سازد.
4-افزایش تمرکز: مطالعه از روی برنامه سبب کاهش پرش ذهن در هنگام مطالعه و ایجاد تمرکز بیشتر می‌شود.
5-عادت به مطالعه را افزایش می‌دهد.
6-موجب صرفه‌جویی در وقت و استفاده بیشتر زمان می‌شود.
7-اضطراب و نگرانی از امتحان راحتی در شب کنکور کاهش می‌دهد.
8-حافظه را به مرور زمان فعال و شکوفا می‌کند.
9-امیدواری بیشتر به آینده را تأمین می‌کند.
10-موجب تقویت اراده و اعتماد به نفس در فرد می‌شود.
اصول برنامه‌ریزی
1-واحد برنامه‌ریزی: مناسب‌ترین واحد زمانی برای برنامه‌ریزی یک هفته است چون در طول یک هفته با ارزیابی به نقاط ضعف و قوت خود در برنامه‌ریزی پی خواهید برد در ضمن می‌توانید میانگین ساعت مطالعه خود را در یک روز بیابید.
2-هر نفر یک برنامه: با توجه به تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان از نظر بهره‌ی هوشی، پایه درسی، شرایط و امکانات، عادت‌های مطالعه و... ضروری است برنامه هر نفر با رعایت اصول و قواعد که ثابت هستند با دیگران متفاوت باشد بهترین برنامه آن است که هر کس خودش منطبق با ویژگی‌های خود برنامه‌اش را تنظیم کند.
بدیهی است مشورت با کسی که علاوه بر تخصص در برنامه‌ریزی از روحیه‌ی شما نیز آگاهی دارد، می‌تواند کمک خوبی باشد.
3-مطالعه درس هر روز، همان روز: سعی کنید حتماً درس داده شده در مدرسه را همان روز مطالعه کنید؛ چون علاوه بر یادگیری آسان‌تر و صرفه‌جویی در وقت طبق اصول یادگیری در به خاطر سپردن مطالب برای زمان طولانی‌تر ذهن مؤثرتر است.
4-تقسیم‌بندی ساعت مطالعه: مغز انسانی مطالبی که در ابتدا و انتهای زمان مطالعه می‌خواند ساده‌تر و سریع‌تر یادآوری می‌کند. مثلاً اگر چهار ساعت بدون خستگی مطالعه می‌کنید. فقط دو زمان بیشترین یادگیری را ایجاد کرده‌اید اما با تقسیم کردن این زمان به واحدهای کوچک‌تر شرایط بیشتری برای یادگیری فراهم خواهد شد. بهترین واحد مطالعه را 75 دقیقه در نظر بگیرید (یک ساعت مطالعه و 15 دقیقه استراحت ذهن) و این به شما کمک می‌کند یک آهنگ فکری مناسبی داشته باشید.
5-انعطاف‌پذیری: شاید عمده‌ترین دلیل اجرایی نشدن برنامه‌ها، عدم انعطاف‌پذیری آن‌ها باشد. پیشنهاد می‌شود در برنامه‌ریزی از کل ساعت‌های مطالعه در یک هفته را، آزاد در نظر بگیرید تا در صورتی‌که به هر دلیلی نتوانستید یکی از زنگ‌های برنامه‌ریزی شده را مطالعه کنید آن را در زنگ‌های آزاد بتوانید جبران کنید. در زمانی هم که تمام زنگ‌های مطالعه را اجرا نمودید، انتخاب این‌که در زنگ‌های آزاد چه فعالیتی را انجام دهید به عهده‌ی خودتان است یا به تفریح و استراحت خواهید پرداخت و یا دروسی را که ضعیف‌تر هستید، مرور خواهید کرد.
6-شادابی و نشاط: در برنامه‌ریزی حتماً فرصتی را برای تفریح و انجام کارهای مورد علاقه اختصاص دهید. ممکن است بعضی از دانش‌آموزان (خصوصاً کنکوری‌ها) به دلیل شور و شوق فراوان توجهی به این موضوع نداشته باشند. ولی تجربیات بیانگر آن است تمامی داوطلبان کنکور که در اواسط سال از بی‌حوصلگی و بی‌انگیزگی خود گلایه می‌کنند، بیشترین آن‌ها کسانی هستند که به نشاط روحی را حق خود بدانید و از آن لذت ببرید.
7-جمع‌بندی و مرور هفتگی: مرور به موقع و صحیح از مهم‌ترین عوامل در یادآوری مطالب است. بنابراین در انتهای هر هفته یک‌بار همه‌ی مطالب مطالعه شده در طول هفته را در ذهن دوباره مرور کنید و اگر در مطالعه مطلبی با اشکال مواجه بودید آن را با دقت بیشتری بخوانید.
8-ایجاد بازتاب‌های شرطی: وقتی در برنامه‌ریزی درسی را در ساعت معین مطالعه می‌کنید. پس از 21 روز ذهن شما نسبت به آن موضوع شرطی شده و در آن ساعت موضوع مورد نظر را بهتر یاد می‌گیرید مثلاً اگر هر روز ساعت 15 تا 16 درس ریاضی یا علوم مطالعه کرده‌اید پس از سه هفته در ساعت 15 مغز شما دارای آمادگی و قدرت تجزیه و تحلیل بیشتری را نسبت به آن درس دارد و یادگیری را آسان‌تر و لذت‌بخش‌تر می‌کند.
9-ترتیب مطالعه دروس: رعایت دو نکته ضروری است:
الف – درس‌هایی را که به آن‌ها کمتر علاقه دارید، اول بخوانید.
ب- به کنکوری‌ها توصیه می‌شود پس از مطالعه دو درس اختصاصی حتماً یک درس عمومی (ادبیات عربی، معارف اسلامی، زبان) را مطالعه نمایند.
نمونه‌ای از جدول برنامه‌ریزی هفتگی:
از تاریخ ............................. تا تاریخ ............................
ایام
دروس | شنبه | یکشنبه | دوشنبه | سه شنبه | چهارشنبه | پنجشنبه | جمعه | جمع مطالعه | ارزیابی |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
اصول اجرایی شدن یک برنامه
عموم دانش‌آموزان و داوطلبان کنکور می‌گویند:
تهیه‌ی یک برنامه بسیار ساده، اما اجرای آن دشوار است.
در پاسخ می‌گوییم به طور قطع اجرای یک برنامه‌ی کامل، شاید غیرممکن باشد اما اگر موارد زیر را رعایت کنیم می‌توانیم خود را به آن چه که پیش‌بینی کرده‌ایم نزدیک‌تر نماییم.
1-ایجاد عادت: اصلی‌ترین علت اجرایی شدن برنامه، عادت کردن به برنامه است برای این کار توصیه می‌شود یک هفته ساعت‌های مطالعه‌ی خود را ثبت کنید سپس با استفاده از آن برای هفته بعد خود یک برنامه بنویسید و تا سه هفته ادامه دهید برای تغییر این عادت بایستی ابتدا برنامه را با روحیه‌ی خودتان تطبیق دهید و پس از آن که ذهن شما به اجرای برنامه پایبند شد، می‌توانید برنامه را به مرور متناسب با زمان تنظیم و اجرا کنید.
2-واقعی فکر کنید: یک از دلایل اجرایی نشدن برنامه ایده‌آل‌گرایی است در برنامه‌ریزی واقعی فکر کنید؛ یعنی خود را در شرایط روزی قرار دهید که می‌خواهید برای آن روز برنامه بنویسید. مثلاً چه ساعتی از مدرسه به خانه برمی‌گردید؟ برنامه‌ی تلویزیونی مورد علاقه‌یتان در آن روز چه زمانی پخش می‌شود؟ و...
3-افزایش تدریجی ساعت مطالعه‌ی هفتگی:
اگر بخواهید میخ را با یک ضربه محکم به دیوار بکوبید به‌طور قطع موفق نخواهید شد. اما اگر با ضربه‌های آرام و متعدد این کار را انجام دهید امکان پذیراست افزایش ناگهانی ساعت مطالعه از عوامل اصلی اجرا نشدن برنامه است که آن گاه خواهید گفت: من نمی‌توانم از روی برنامه درس بخوانم.
اگر به دنبال افزایش ساعت مطالعه‌ی خود هستید روزانه 20 دقیقه به ساعت خود اضافه کنید پس از یک ماه ساعت مطالعه شما حدود 10 ساعت افزایش خواهد یافت پس ساعت مطالعه‌ی خود را به‌تدریج افزایش دهید تا پس از رسیدن به حد مطلوب بتواند تداوم و استمرار یابد.
4-اجرای برنامه را متوقف نکنید: اگر ساعتی و یا حتی یک روز کامل هم از برنامه‌یتان اجرا نشد، باز هم اجرای برنامه را متوقف نکنید به تعبیری اجرای 100% یک برنامه غیرممکن است بنابراین اگر موفق به اجرای یک یا چند زنگ نشدید برنامه را ادامه دهید ولی سعی کنید ساعت‌های عقب‌مانده را در ساعت‌های آزاد جبران نمایید.
5-برای برنامه‌ریزی خود ارزش قایل شوید: پایبندی و داشتن اراده‌ی قوی در اجرای برنامه عامل بسیار مهمی در اجرایی شدن برنامه است حتی یک لحظه هم فکر نکنید که می‌توان چند دقیقه اجرای برنامه را به تعویق انداخت، درست مثل زمانی که در مدرسه هستید و با شنیدن صدای زنگ موظف به رفتن کلاس هستید حتی یک دقیقه هم تأخیر نکنید.
یادتان باشد برای تهیه‌ی برنامه‌ی یک‌بار به اندازه‌ی کافی فکر کرده‌اید پس به سرعت و بدون افکار وسوسه‌انگیز شروع به اجرای برنامه کنید.
برخی نکات مورد توجه دیگر در برنامه‌ریزی
1-استمرار و تداوم روند مطالعه در برنامه‌ریزی از مهم‌ترین عوامل موفقیت است. اگر آب سه استخر را یک دفعه روی یک سنگ بزرگ بریزیم به طور قطع اتفاقی نخواهد افتاد اما اگر همان آب را قطره قطره روی سنگ بریزیم سنگ سوراخ خواهد شد.
2-برای عادت به مطالعه از روی برنامه به مدت سه هفته فقط روی همین موضوع تمرکز کنید پس از این که به اجرای برنامه عادت کردید، می‌توانید سایر فعالیت‌های خود را اصلاح کنید.
3-پس از پایان هر ساعت آن را در دفتر و یا برگه‌ی برنامه‌ریزی خود ثبت نمایید تا در آخر هفته با جمع‌بندی بتوانید تصمیمی مناسب برای میزان مطالعه‌ی خود در هفته آینده اتخاذ نمایید.
4-ساعت مطالعه‌ی روزانه‌ی دانش‌آموز بستگی به پایه‌ی تحصیلی آن‌ها دارد، ولی برای کنکوری‌ها می‌توان حداقل پنج و حداکثر 10 ساعت را پیش‌بینی کرد.
5-در برنامه‌ریزی حتماً ساعتی را برای تفریح، مهمانی، ورزش، تماشای فیلم و تلویزیون و هر برنامه‌ی مورد علاقه‌ی دیگر خود پیش‌بینی نمایید.
6-در برنامه‌ریزی آمادگی کنکور دروس اختصاصی سه برابر دروس عمومی دارای اهمیت است.
7-فضای مطالعه را طوری آماده کنید که دارای آرامش و سکوت بوده و از عوامل مزاحم دور باشد.
8-در برنامه‌ریزی ساعت خواب مشخص داشته باشید و بی جهت خود را دچار فشار عصبی ننمایید.
9-اجازه ندهید گفت‌وگوهای بی‌مورد حضوری و تلفنی وقت شما را بگیرد.
10-بعد از اجرای برنامه در هر هفته خودتان را ارزیابی کنید و برای انجام خوب برنامه به خود پاداش دهید (تفریح دیدن فیلم و یا هر نوع پاداشی که خود تعیین می‌کنید).
11-در اجرای برنامه دقیق و پیگیر باشید.
12-اعضای خانواده را درگیر برنامه کنید تا بتوانند با توجه به برنامه‌ی شما کارهای غیر اضطراری را انجام دهند و با شما همکاری داشته باشند.
13-اگر مشکلی در برنامه پیش آمد که قادر به رفع آن نبودید، ناامید نشوید با یک فرد متخصص در مدرسه یا نزدیکان مشورت نمایید.
14-در برنامه‌ریزی ساعات مطالعه را از کم شروع کنید تا به ساعت مطلوب برسید.
15-در ارزیابی از برنامه همیشه زمان حال خودتان را با گذشته، هفته و ماه قبل خود ارزیابی کنید و به خود امتیاز دهید از مقایسه‌ی خود با دیگران بپرهیزید.
16-بهترین زمان مناسب برای برنامه‌ریزی همین حالاست همین الآن قلم و کاغذ بردارید و با توجه به اصول گفته شده برنامه‌ریزی را شروع کنید. یادتان باشد اگر بخواهید چند دقیقه دیگر شروع کنید شاید ماه‌ها این کار را انجام ندهید.
نظرات